Sporcu Kalp Doktoru “Deniz Aytekin”

Merhaba, içinde olduğumuz zor günler, insanlığın yazılı tarihinde önemli bir bölümü teşkil edecek, hakkında yıllarca konuşulacak, üzerine bilimsel çalışmalar, filmler yapılacak. Bu kasvetli ve yarını görmenin güç olduğu bu zamanda, geleceği düşünmenin ve ona dair plan yapmanın zorluğunun farkındayım. Ancak hayat devam ediyor, biz umut etmeye devam edeceğiz. Her şey yolunda giderse sağlık, egzersiz ve tabii ki bisiklet sporu ile ilgili yazılarımı sizlerle düzenli olarak BikePedia Dergisi’nde paylaşmayı umut ediyorum. 

Bu ilk yazımda öncelikle kendimi tanıtmak istiyorum. Ardından egzersiz ve içinde olduğumuz zor günlere dair söyleyeceklerim var. 

İzmir Atatürk Lisesi, Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi mezunuyum. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde kardiyoloji uzmanlık eğitimimi tamamladım. Sonrasında yine aynı üniversitenin Sağlık Bilimleri Enstitüsü’nde Spor (Egzersiz) Fizyolojisi doktorası yaptım. Egzersiz, 2009 yılından itibaren hayatımın temel taşlarından bir tanesi oldu. Amatör bir triatlet olarak yaş gruplarında yarışmaktayım. Bisiklet ve koşu öncelikli olmak üzere dayanıklılık sporları özel ilgi alanlarım. 

Her ne kadar akademik tanımları birbirinden farklı olsa da fiziksel aktivite, egzersiz ve spor kavramlarının birbiri yerine kullanılabileceği kanısındayım. Hepsini ‘egzersiz’ kelimesinde birleştireceğim. Bunun karşısında ise hareketsiz yaşam, sedanter yaşam veya fiziksel inaktivite bulunmakta. Fiziksel inaktivite bugün dünyanın en büyük problemlerinden bir tanesi. Dünya Sağlık Örgütü’nün raporlarına göre fiziksel inaktivite bulaşıcı hastalıklara bağlı olmayan ölümler içinde, yüksek kan basıncı, tütün ürünleri kullanımı ve yüksek kan şekerinin ardından dördüncü en sık neden. Ülkemizde yapılan “Türkiye Kronik Hastalıklar ve Risk Faktörleri Sıklığı Çalışması” sonuçlarına göre ise Türkiye’de kadın nüfusun %87’si, erkek nüfusun ise %77’si fiziksel aktivite açısından yetersiz durumda (1). Fiziksel inaktivite ve sigara kullanımı, değiştirilebilir risk faktörleri olmaları nedeniyle çok önemlidirler. 

Dünya Sağlık Örgütü’nün 2018-2030 Fiziksel Aktivite Küresel Eylem Planı’na göre, fiziksel inaktivitenin 2030 yılına kadar %15 azaltılması planlanmakta (2). Biz de geleceğe dair bireysel bir eylem planı yapabilir ve bunu hayata geçirebiliriz. Kullanan yoktur umarım ama eğer varsa sigaranın mutlaka bırakılması ve fiziksel olarak aktif bir hayat sürdürülmesi elimizde. Burada akla ilk gelen soru “fiziksel aktivite yapalım ama ne kadar yapalım” olabilir. Ülkemiz Sağlık Bakanlığı ve uluslararası cemiyetlerin önerilerine bakacak olursak haftalık 150-300 dakika orta şiddette veya bu sürelerin yarısı kadar yüksek şiddette egzersiz yapılması ve haftada 2 gün büyük kas gruplarını içerecek şekilde denge ve güç egzersizleri yapılması sağlık açısından yeterli (3, 4, 5). Bu sürelerin üzerinde yapılan egzersizin faydası azalarak devam etmekte. Hipotetik olsa da faydanın kaybolduğu zararın başladığı bir üst limit var mı net bilinmiyor ve bir araştırma konusu olarak popülerliğini korumakta. 

Egzersizin faydaları gerçekten saymakla bitmez, özellikle belli başlı hastalıklardan korunma ve bunların tedavisinde çok önemli. Egzersiz, tüm nedenlere bağlı ölümü azaltır. Kalp ve damar hastalıkları, hipertansiyon, yüksek kolesterol, şeker hastalığı, onlarca çeşit kanser, inme-felç riski, uyku bozuklukları, kronik stres, depresyon, kemik erimesi, yaşa bağlı kas erimesi denge kaybı ve düşme riski gibi birçok durum düzenli egzersiz ile azalmaktadır (5). Takip eden yazılarımda, yeri geldikçe bu konuları teker teker açmaya çalışacağım. 

İçinde bulunduğumuz günler özelinde stres ve depresyon konusunu özellikle vurgulamak istiyorum. Biliyoruz ki; düzenli egzersiz kronik stres ve depresyonu azaltmaktadır. Bununla beraber kronik stres ve depresyonun da egzersiz yapmak için gerekli gücü elimizden almaya çalıştığı çalışmalarda gösterilmiştir (6). Kaygı ve stresin yüksek olduğu dönemlerde egzersiz yapmanın ne kadar zor olduğunu, egzersiz bittiğinde ise bu yükün azaldığını eminim defalarca hissetmişizdir. 

Yeni tip Corona Virüs enfeksiyonu veya Covid-19 nedeniyle içinde olduğumuz zor günler bizi yaşam şeklimizi değiştirmeye zorlamakta ve bir stres kaynağı yaratmakta. Bu stresi yenmede egzersize devam etmek çok önemli. Aksi taktirde mücadelemizde çok önemli bir yardımcıdan mahrum kalabiliriz. Karantina önlemlerinin nasıl alınacağına dair farklı ülkeler farklı uygulamalar yapsa da sanırım makul olan yol bireysel ev egzersizleri (treadmill koşuları, trainer ile bisiklet sürüşleri, pilates, yoga vb.) yapılmasıdır. Dışarıda kalabalıktan uzak bireysel açık hava egzersizleri yapılmasına ilişkin çok farklı uygulamalar var. Bu konuda genel bir tavsiye verecek bilgi birikimimin bulunmadığını söylemeliyim. Fransa, İtalya gibi ülkeler sıkı yasaklar koyarken İngiltere ise park vb. yerlerde kısa süreli bireysel egzersiz yapılmasını önerebiliyor. 

Yapılacak egzersizin şiddeti, düşük veya orta şiddeti geçmemelidir. Uzun süreli yüksek hacimli egzersizlerin önerilmediğini de bilmenizi isterim. Orta şiddette yapılan kabul edilebilir süreli egzersizler stres ve kaygımızı azaltmanın yanında bağışıklık sistemimizi de güçlendirecektir (7).

Sağlıklı günler dilerim.

Dr. Deniz AYTEKİN

Kardiyoloji Uzmanı (Tıp Doktoru)

Spor (Egzersiz) Fizyolojisi Doktoru (PhD) 

@sporcukalpdoktoru

Referanslar:

1. Türkiye Kronik Hastalıklar ve Risk Faktörleri Sıklığı Çalışması 2013 ISBN : 978-975-590-461-0 Sağlık Bakanlığı Yayın No : 909 Baskı : Anıl Matbaa Ltd. Şti. Özveren Sok. 13/A Kızılay / ANKARA 

2. Global Action Plan on Physical Activity 2018-2030: More Active People for a Healthier World. Author World Health Organization. Publisher:World Health Organization, 2019 ISBN 9241514183, 9789241514187

3. Demirel H, Kayıhan H. Türkiye Fiziksel Aktivite Rehberi, 2. baskı. Ankara: Kuban Matbaacılık Yayıncılık, 2014

4. Piepoli M. F., Hoes, A. W., Agewall, S., Albus, C., Brotons, C., Catapano, A. L., Cooney, M. T., Corrà, U., Cosyns, B., Deaton, C., Graham, I., Hall, M. S., Hobbs, F., Løchen, M. L., Löllgen, H., Marques-Vidal, P., Perk, J., Prescott, E., Redon, J., Richter, D. J., … ESC Scientific Document Group (2016). 2016 European Guidelines on cardiovascular disease prevention in clinical practice: The Sixth Joint Task Force of the European Society of Cardiology and Other Societies on Cardiovascular Disease Prevention in Clinical Practice (constituted by representatives of 10 societies and by invited experts)Developed with the special contribution of the European Association for  Cardiovascular Prevention  &  Rehabilitation (EACPR).  European heart journal, 37(29), 2315–2381. https://doi.org/10.1093/eurheartj/ehw106

5. Piercy KL, Troiano RP, Ballard RM ve ark. The Physical Activity Guidelines for Americans. JAMA. 2018 Nov 20;320(19):2020-2028. doi: 10.1001/jama.2018.14854. PMID: 30418471.

6. Stults-Kolehmainen, M. A., & Sinha, R. (2014). The effects of stress on physical activity and exercise. Sports medicine (Auckland, N.Z.), 44(1), 81–121. https://doi.org/10.1007/s40279-013-0090-5

7. Nieman, D. C., & Wentz, L. M. (2019). The compelling link between physical activity and the body’s defense system. Journal of sport and health science, 8(3), 201–217. https://doi.org/10.1016/j.jshs.2018.09.009