Zincirlere Vurulmuş bir Makine
Bisikletlerde kullanılıp, uzun zamandır köklü değişikliğe uğramayan tek parça büyük ihtimalle zincirlerdir. Genellikle vites uyumuna göre bir miktar incelir ve üzerine sürtünmeye karşı kaplama eklenir. Ancak bunun ötesine gidilmez. Biz ise zincirin hikayesini merak edip araştırdık. Bakın neler bulduk.
Bisiklet zinciri fikri ilk olarak 15. yüzyılda büyük kaşif Leonardo Da Vinci’nin çizimlerinde karşımıza çıkıyor. Bu çizimlerde açık bir şekilde dişliler ve zincirin hareketi ilettiği görülüyor. Bu tasarım elbette tarihin sahnesine uzun bir süre çıkmıyor. 1800’lerin başında ilk bisiklet frensiz, zincirsiz ve dişlisiz adeta iki tekerlek ve bir gövde olarak icat ediliyor. Uzun bir süre çok ilerlemeyen tasarım 1800’lerin sonunda zincir ve dişlilernin bisiklette kullanılması icat edilince bir anda çözülüyor. Muhtemelen Leonardo Da Vinci de mezarında rahat bir nefes almıştır. 1898 yılında şu anda kullandığımıza en yakın zincir tasarımı olan “Roller Chain” icat edildi. Burada icat edilen şey şuydu: Önceden zincir baklalarının pinleri dişlilere direkt olarak temas ediyorlardı. Verimsiz olan bu sistem yerini pinlerin üzerinde silindirlerin olduğu ve daha düşük sürtünmeye sahip olan “Roller Chain”e bırakmış oldu.
Tarihte zincir genellikle baklaya pinin geçirilmesi ile takılırken, bakladan pinin çıkarılması ile çözülüyordu. İlerleyen zamanlarda zincir sökmeyi kolaylaştıran kilit bakla icat edildi. Uzun zamandır kullanımda olan kilit baklanın Shimano tarafında kullanılmaya başlanması son bir kaç yıla dayanıyor.
Bisiklet zincirleri sabit bir standart uzunluğa sahip oluyor. Bu standart genellikle baklanın iki pin arasındaki mesafesinden ölçülüyor. Belli bir standarta sahip olan bu zincirler zamanla kuvvetin sebep olduğu gerilimle uzuyorlar. Zincirinizi belli aralıklarla ölçtürüp %50 ömre gelmeden değiştirmeniz dişli setinizin sağlığı açısından önem arz eder.
Zincirlerin vites sayısına göre inceldiğinden bahsetmiştik, peki ölçüler tam olarak nedir? En popüler kullanıma sahip ilk vitesli sistem 6’lıydı. 6’lı sisteme uygun bir zincirin kalınlığı ise 7.3mm geliyordu. 7’li ve 8’li sistemlerde kalınlık değişmezken 9’lu sistemlerden sonra incelmeye başladılar. 10’lu sistemde markalar kendine göre özelleşirken 11 ve 12’li sistemlerde kalınlıklar 5.5 ve 5.3mm standartlarına oturdu.
Zincirler konusunda en büyük gelişme zincir yağlarında oldu diyebiliriz. Yapışkan özellikli yağlar eskiden popüler iken artık hava durumuna ve kullanıma uygun olarak birçok seçeneğe sahibiz. Özellikle toz tutmayan yeni teknoloji yağlar için kullanıcı dostu diyebiliriz. Aynı zamanda Ceramic Speed UFO gibi teknolojiler zincir tarafında yaşanan kayıpları en düşük seviyeye indirip yarışçılara fayda bile sağlayabiliyorlar.
Zincirler ile ilgili son bilgimiz hangi zincir hangi sistemde kullanılabilir sorusunun cevabı olacak. 10’lu sistemlere kadar markaların farklı kalınlıklar kullandığından bahsetmiştik. Hatta Shimano’nun üst seviye zincirlerinde yön bile vardı. Campagnolo zincirler Diğer markalara göre bir miktar daha inceydi. Ancak 11 ve 12’li sistemlerde markalar arası fark çok azaldı veya aynı ölçüye geldi. Genellikle incelen zincirin hafiflemesini göz önünde bulunduran kullanıcılar 10’lu sisteme 11’li zincir, 11’li sisteme 12’li zincir takmaya bile başladı. Ancak tam tersini, yani 11’li sisteme 10’lu zincir takma şansınız yok.
Temel olarak bisikletinizin zincirini temiz ve iyi yağlanmış şekilde kullandığınız sürece çok önem verdiğiniz aynakol, kaset ve aktarıcı sisteminiz uzun bir ömre sahip olacaktır.