Yeni bisiklet sürmeye başlayanlar önceleri küçücük yokuşlarda bile zorlanırlar. Ancak zamanla güçlenir ve yokuş çıkmaya alışırlar. Sonrasında da yokuşsuz rotalar tatsız gelmeye başlar. Peki yokuş ya da bisikletliler arasındaki yaygın adıyla rampa ne kadar zor sorusuna nasıl cevap buluruz?

Bisiklet sürerken vücudumuz bir “iş” yapar. Yani, kendi ağırlığımız ve yüküyle birlikte bisikletin ağırlığı kadar bir kütleyi belli bir mesafede hareket ettirir ve belirli bir yüksekliğe çıkarır. Yokuş çıkıldığında toplam ağırlığımızı yukarı doğru hareket ettirirken düz yoldakinden daha fazla iş yaparız ve bu nedenle de yokuş çıkmak bizi zorlar.

Bir yokuşun zorluğunu esas olarak eğimi ve uzunluğu belirler.

Bunun dışında yolun kaplamasından kaynaklanan sürtünme kuvveti de belirli yerlerde bizi zorlayabilir. Eğim, matematiksel olarak yukarı doğru hareketin, yataydaki harekete bölümü ile belirlenir. Rampaların başlangıçlarında %5, %10 ve benzeri tabelalarla karşılaşırız. Kolay bir şekilde anlaşılması açısından, bir örnek verirsek, 100m gittiğimizde 10m yükselmişsek bunun eğimi 10/100’den 0.10, yani %10 olarak anlaşılır. Aynı oranda rampada 1000m gidersek 100m yükselmiş olacağız. Karayolları yolları düzenlerken çok zorunlu kalmadıkça normal olarak %15 üzerinde rampa yapmaz. Yolun çok kısa bölümleri, mesela döne döne yukarı çıkılan bölümlerin köşeleri kısa bir mesafe için yüksek orana sahip olsa da ortalama eğim %15’i geçmez. Bu nedenle de eğim arttığında yatay ile izdüşümü arasındaki farkın artması gözardı edilebilir. Bazı yanlış anlayanlar için belirtmek gerekir ki; %100’lük bir eğim duvar gibi yatay ile 90 derece yapan bir eğim değil 45 derecelik bir rampadır. Meraklısı için kısa bir bilgi olarak eğimden açıyı bulmak için arctan(Eğim) fonksiyonunu kullanırız. Bu durumda %10’luk eğimi olan rampa yatay ile 5.71 derece açıya sahiptir. Önceleri Tour de France gibi yarışlarda kullanılmak üzere rampalar biraz “gevşek” bir şekilde sınırlandırılmıştı. Yaklaşım olarak otomobillerin yokuş çıkmada kullandıkları vites sistemi kullanılmaktaydı. Bu durumda en kolay olan rampalar “Kategori 4” olarak isimlendiriliyor ve mantık olarak vites düşürmeden 4. vites ile çıkılabilecek yokuş anlamına geliyordu. Diğerleri ise daha dikleşerek 3. 2. ve 1. vites ile çıkılabilen yokuşlar oluyordu.

Bisikletlilerin en çok kullandıkları uygulama olan Strava rampaları “Climb Categaries/Tırmanma Sınıfları” olarak belirler. Strava “segment”leri tırmanma içeriyorlarsa ve gerekli özelliklere sahiplerse 4, 3, 2, 1 ve HC olarak adlandırılan kategorilere sahip olurlar. Strava bu konuda genel bir yaklaşım ile bir segmentin kategorisini “Uzunluk x Eğim” formülü ile belirler. Bu hesaba göre 8000 ve üzeri sonuç alınanlar bir kategoriye girerler. Buradaki eğim ortalama eğimdir. Cat 4 > 8000 Cat 3 > 16000 Cat 2 > 32000 Cat 1 > 48000 HC (Hors Categorie) > 64000 Görüldüğü gibi yaklaşım yine eski vites yaklaşımının benzeridir.

Strava’da segmentleri incelemek için menüden Explore>Segment Explore yolunu kullanarak çıkan haritada istediğimiz yeri görüntüleyebiliriz. Bu sayfada sol tarafta sıralanan segmentler eğer bir kategoriye sahipseler kategorileri yanlarında küçük kırmızı bir yuvarlak içinde belirtilir. Haritada incelemek istediğimiz segmenti daha ayrıntılı incelemek için başlangıç noktası üzerine tıklayınca açılan küçük pencereden “View Details” butonunu kullanabiliriz. Açılan pencerede segment ile ilgili olarak, uzunluğu, ortalama eğimi, başlangıçtaki yükseltisi, sonundaki yükseltisi, toplam yükseklik kazancını ve tırmanma sınıfını, ayrıca KOM/QOM (King of Mountain/Queen of Mountain) olanları ve bu segmenti kullanmış diğer bisikletlilerin derecelerini görebilirsiniz. Strava’da Bike İzmir gurubuna üye olursanız, yapılacak turları önceden inceleme şansına da sahip olursunuz.