Aynakol Çeşitleri

Bisikletli iseniz zaman içinde “chainset”, “crankset”, aynakol sık sık duyduğunuz kelimeler arasında olacaktır. Aslında kastedilen kısımlara bağlı olarak biraz fark olsa da Türkçe olarak bunlara “aynakol” veya “zincir sistemi” diyebiliriz. Benzeri şekilde “casette”, “ruble” gibi kelimeler de bunlarla birlikte kullanılır. Aslında Türkçe karşılıkları kullanıldığında hepsi çok kolay anlaşılır hale gelirler. “Chainset” yerine zincir takımı, “crankset” yerine öndeki dişli(ler) ve pedalları ifade eden aynakol veya doğrudan ön dişliler, “casette” veya “ruble” yerine de arka dişliler dediğimizde herkes artık kolaylıkla neden bahsettiğimizi anlayacaktır. 

Yine zaman içinde “ileri” seviyedeki sürücüler arasında bitmeyen “50-34”, “53-39” tartışmalarına da tanık olacaksınız. Burada bunları açıklayalım da herkes bilsin. 

Uzun zaman önce bisikletlerde öndeki pedallara bağlı ve arkadaki tekerleğe bağlı dişli takımları ve bunları birbirine bağlayan zincirden oluşan güç aktarım sistemi standart haline gelmiştir ve halen alternatifleri bunun yerine geçecek durumdan uzaktadır. 

Ön dişlilerin sayısı 1’den 4’e kadar çıkabilir ancak şehir bisikletlerinde 3 yol bisikletlerinde de 2 dişli neredeyse bütün kullanımı oluşturmaktadır. Yıllar öncesinde “Standart Chainset” olarak adlandırılan diş sayılarına sahip ön dişli sistemleri kullanılmaya başlanmış daha sonra sayılar değişerek farklı ön dişli sistemleri çıkmıştır. Standart olanına verilen isim yıllar önce bir şekilde verilmiş bir isimdir ve aslında gerçek anlamında kullanılmamaktadır. Bu sistemde büyük dişli 53 (veya 52), küçük dişli de 39 dişe sahiptir. “Compact” 50-34 ve “Semi-Compact” 52-36 olarak çıkan iki farklı sistem en çok kullanılanları oluşturmaktadır. Bunlardan başka daha küçük dişlilerden oluşan “Sub-compact” 48-32 veya 46-30 tipi de çıkmıştır. Şehir bisikletlerinde ise üçlü olarak Shimano için 50-39-30, Campagnolo için 52-39-30’luk takımlar kullanılmaktadır. Bunun dışında özellikle arka dişli sayısının 12’ye kadar çıkması önde tek dişli kullanımını da mümkün kılmıştır. 

Peki bu farklılıklar neden vardır? Bu soruya cevap vermeden önce hemen bu değerlerin tek başına bir şey ifade etmeyeceğini de belirtelim. Bunlar arka dişlilerle birlikte değerlendirildiğinde bir anlam taşımaya başlarlar. (Bkz: BikePedia Ekim 2019 -Bisikletin Matematiği – Vitesler). 

Aynı ölçü ve sayıda arka dişli kullanımında farklılıkları açıklamamız kolay olur. Ön dişlilerin büyüğünün diş sayısı fazla olduğundan aynı kadans ve arka dişlinin aynı sayısında çıkılabilecek en yüksek hız artacaktır. Bu durumda “standart” sistem 53 dişli ile “compact” sistemin 50 dişlisine göre daha hızlı olmayı sağlar. Benzeri yaklaşımla öndeki küçük dişlinin dişli sayısı yokuşların ne kadar kolay çıkılabileceğinin bir göstergesi olarak kullanılabilir. Bu durumda da 50 dişliye sahip “compact” sistem 53 dişlili “stantart” sistemden daha az zorlanılacak bir ikili oluşturur ve daha az zorlukla rampaların çıkılması sağlanır. Ama bunun da bir bedeli vardır ve aynı kadansta daha düşük hızda tırmanış yapabilirsiniz. 

Son zamanlardaki yol yarışlarında 52-36’lık “semi-compact” sistemin çoğunlukla kullanıldığı, “standart” sistemin hemen hemen yok olduğu, “compact” sistemin ise zorlu rampaların olduğu parkurlarda bir seçenek olarak kullanıldığı görülmekte. 

İlk defa bisiklet alacaklar çoğunlukla dişliler ve oranlarıyla ilgilenmek yerine bisikletin rengi, “havası” gibi özelliklere önem verirler. Ancak özellikle profesyoneller gerek ön gerekse arka dişlileri yarış parkuruna göre seçip kullanmayı tercih ederler.