İstanbul’un EuroVelo Rotalarına Katılım Süreci

İBB EuroVelo Koordinatörlüğü’nden Engin Aktürk ve Merve Akdağ Öner bize İstanbul’un Eurovelo sürecinden bahşediyor.

2020 yılında İstanbul Büyükşehir Belediyesi Ulaşım Daire Başkanlığı İstanbul’un EuroVelo bisiklet rota ağına dahil olması için çalışmalara başladı. Bu amaçla 2020 yılının Temmuz ayında daire başkanlığı bünyesinde Eurovelo Koordinatörlüğü kuruldu. Koordinatörlükte EuroVelo koordinatörleri olarak ben Engin Aktürk ve Merve Akdağ Öner çalışmaya başladık. Koordinatörlüğümüz öncelikle EuroVelo ve bisiklet turizmi ile ilgili literatür araştırmasına başladı, daha sonra bisikletli gezgin ve bisiklet kullanıcıları ile görüşmeler yaparak bisikletli seyyahların ihtiyaçlarını tespit etmeye çalıştı. 

Eylül ayı ile birlikte saha sürüşleri ile rota belirleme çalışmalarına başlandı. Kasım ayında rotanın yaklaşık 85 km’lik kısmı olan Yenikapı – Karaburun kısmı kamuoyuna tanıtıldı. EuroVelo rota ve tanıtım çalışmaları Ulusal EuroVelo Koordinatörü Feridun Ekmekçi koordinasyonu ile devam etmektedir.

EuroVelo Avrupa’da sürdürülebilir bisiklet turizmi yaratmak amacıyla Avrupa Bisiklet Federasyonu’nun geliştirdiği bir projedir. Bugün EuroVelo rotalarında Avrupa’da 17 uzun rota yeralmakta ve bu rotaların toplam uzunluğu yaklaşık 90 bin kilometreye ulaşmaktadır. EuroVelo Avrupa’da şehirlerin ve ülkelerin bisiklet turizmini geliştirmekle kalmamış, bisikletli ulaşımın ve bisiklet kültürünün gelişmesine de katkı sağlamıştır. Avrupa’da yıllık ortalama 60 milyon bisikletli seyahat yapılmakta ve  bisiklet turizmi her yıl 63 milyar Euro’luk bir ekonomi oluşturmaktadır. Dünyada ise bisiklet turizmi kruvaziyer turizm ile yarışır durumdadır. EuroVelo bisiklet rotaları bisiklet altyapısının geliştirmesi ve rota üzerindeki doğal ve kültürel zenginlikler ile insanların bisiklet ile seyahat etmesini, bisiklet sporu yapmalarını ve bisikleti ulaşım aracı olarak kullanmalarını teşvik etmektedir.  

İstanbul ve çevresinin sahip olduğu kültürel ve doğal zenginlik ile  iklim koşulları göz önüne alındığında İstanbul çok büyük bir bisiklet turizmi potansiyeline sahiptir.

EuroVelo Rota Ağı Haritası ve Bisiklet Turizmi Gelirleri

EuroVelo rotalarının planlanmasında ve geliştirilmesinde göz önünde tutulan bazı kıstaslar vardır. Bu kıstaslar “altyapı, servis ve tanıtım” olarak sıralanmaktadır. Aşağıda bu kıstaslar tanımlanmaya çalışılacaktır.

Altyapı: Eurovelo rotalarının olabildiğince motorlu taşıt trafiğinden yalıtılması istenmektedir. Bunun için rotanın ayrılmış bisiklet yollarından, bisiklet şeritlerinden, kırsal köy yollarından, trafik akış hızının ve yoğunluğunun düşük olduğu yollardan geçmesi tavsiye edilmektedir. Bunun yanında trafikte tehlikeli kavşak noktalarının rota üzerinde bulunmamasına dikkat edilmelidir. 

EuroVelo’nun yol kaplaması olarak özellikle belirttiği bir kaplama türü bulunmamaktadır. Rotanın tamamının hibrit (trekking) bisiklet ile sürülebilmesi yeterli görülmektedir. Bu durum sıkıştırılmış topraktan betona kadar geniş bir yol kaplama seçeneğini kullanıcılarına sunmaktadır. Diğer taraftan rota doğal ya da yapay herhangi bir engel ile bölünmeye uğramamalıdır. Örneğin göl veya nehir gibi doğal engeller köprü veya taşıtlarla aşılabilmelidir. 

Bisikletlilerin performansını etkileyen en büyük etkenlerden biri de eğimdir. EuroVelo rotalarında uzun süre tırmanış gerektiren, dik eğimli yolların tercih edilmesinden kaçınılmalıdır. Ancak eğimli yolların tercih edilmek zorunda kalındığında alternatif bir ulaşım seçeneği bisiklet kullanıcılarının tercihine sunulması rotanın kullanışlılığını arttıracaktır. 

Rotanın işaretler ile belirgin hale getirilmesi ve bisikletlilerin bu işaretlere bakarak rotayı takip edebilmesi sağlanmalıdır. Ayrıca rotanın POI (Point Of İnterest) olarak nitelendirilen doğal ve kültürel miras alanlarından geçmesi güzergahı daha çekici kılmaktadır. Diğer taraftan rotanın fabrika alanları, otoban kenarı gibi sevimsiz, gürültülü, kötü kokulu yerlerden geçirilmemesi gerektiği de belirtilmektedir.

EuroVelo Sertifikasyonunda Altyapı Kıstasları

Servis: EuroVelo Rotası üzerinde bisikletlilerin ihtiyacını karşılayacak donatı elemanlarının olması gerekmektedir. EuroVelo ortalama bir bisikletlinin günlük 50 km’lik bir mesafeyi kat edeceğini öngörmektedir. Buna göre 50 km’lik bir mesafe içinde bisiklet tamir ekipmanları, yiyecek satışı yapılan işletmeler, konaklama tesisleri veya kamp alanları bulunması gerekmektedir. Ayrıca kentlerde EuroVelo ile ilgili turizm ofisleri ve rehberli tur işletmelerinin olması tavsiye edilmektedir.

EuroVelo Sertifikasyon Servis Kıstasları

Tanıtım: EuroVelo rotalarının çeşitli iletişim araçlarından tanımlarının yapılması planlanmalıdır. Bu iletişim araçları sosyal medyadan seyahat ve bisiklet dergilerine kadar çok büyük bir mecrayı kapsamaktadır. Bunun yanında bisiklet festivalleri, bisiklet sürüşleri ile rota üzerinde yapılacak turlarla rotaların kullanılması da önemli bir tanıtım yöntemidir. İlgili fuar ve benzeri etkinliklere EuroVelo rotalarına dahil olan kurum ve yerel yönetimlerin katılması beklenmektedir. 

VeloCity konferansının 2021 yılının Haziran ayında Lizbon’da yapılması planlanmaktadır. 

Aydan Çelik’in yazdığı “İstanbul Bisiklet Rehberi” adlı kitapta  bisiklet rotaları ile  İstanbul’un kültürel peyzajı gayet iyi anlatılmıştır.

EuroVelo rotaları planlanırken iki yerleşim yeri arasında olabildiğince kısa rotalar seçilmelidir. Her yere uğrayan, tüm yerleşimleri ve kültürel ve doğal miras alanlarını dolanan bir rota  kullanışlı olmayacaktır. Ancak ana güzergah yerel rotalar ile zenginleştirilerek bisikletlilere alternatif rotalar sunabilmelidir. 

Ortalama bir bisikletli turist, günlük 50-60 km’lik bir mesafe kateder, bu sürüşte ilgi çekici bir yer görmeyi bekler ve akşam vardığı yerleşimde güzel bir yemek yemek ile gününü sonlandırmak ister. Kısaca, EuroVelo rotaları ortalama bir bisikletçinin kondisyonunu zorlamayacak, yeni şeyler keşfetmesine olanak sağlayacak, beslenme, konaklama gibi ihtiyaçlarına cevap verebilecek nitelikte olmalıdır.   

Rota Planlamada Ana ve Yerel Rotalar

İstanbul Büyükşehir Belediyesi İstanbul’lu bisikletlilerin etkinliklerine mekan sağlayabilmek, bisikletle ilgili çeşitli atölyeler düzenlemek, bisikletlilerin sosyal etkileşimini arttırmak ve bisikletlilerin kendi bisikletlerinin basit tamirlerinin yapılabilmesi için “İstanbul Bisiklet Evi”ni kurmuştur. Yenikapı Etkinlik alanında bulunan Bisiklet Evi bünyesinde etkinliklerin yapılabileceği bir konferans salonu, bir toplantı odası ve geniş bir bahçesi bulunmaktadır. Ayrıca bisikletlilerin kendi bisikletlerini tamir edebilecekleri alet ve araçlar da bisiklet evinde mevcuttur. Pandemi yasaklarının kalkmasıyla beraber İstanbul Bisiklet Evi’nde etkinlikler düzenlenmeye başlanacak ve bisikletlilerin etkinliklerine açık olacaktır. 

Ayrıca EuroVelo, rotaya dahil olmak isteyen ülke ve kentlerden bir EuroVelo Koordinasyon Ofisi kurmasını istemektedir. İstanbul Bisiklet Evi İBB EuroVelo Koordinatörlük Ofisi’ne ev sahipliği yapmaktadır. Koordinatörlük bu ofiste çalışmalarını sürdürmekte ve Bisiklet Evine gelen bisikletli gezginlere rota desteği sunmaktadır. 

İBB EuroVelo Koordinatörlüğü İstanbul ve Edirne şehirlerini bağlayacak çeşitli rotalar üzerinde çalışmaktadır. Bu amaçla bölgenin kültürel peyzajı, yol ve trafik durumu araştırılmakta ve daha sonra  alternatif rotalar oluşturulmaktadır. Oluşturulan rotaların bisikletle sürüşleri gerçekleştirilerek güzergahlar raporlanmakta ve sürüş sonrasında yolun EuroVelo standarlarına uygun olup olmadığı değerlendirilmektedir. 

EuroVelo için uygun görülen rotalarda bisiklet altyapısının iyileştirilmesi için İBB Ulaşım Daire Başkanlığı’nın ilgili birimleri ile iletişime geçilerek proje ve altyapı çalışmaları başlatılıyor. EuroVelo projesi İstanbul ile ilgili birçok kurumu ilgilendirmektedir. Bu amaçla turizm müdürlüğü gibi diğer paydaş kurumlarla görüşmeler yapılmaktadır. 

EuroVelo İstanbul Rota Araştırmaları Tanıtım Afişi

Rota araştırmalarının ilk ayağı olan ve rotayı İstanbul’un kentsel alanından kırsalına çıkaran rota 2020 yılının Kasım ayında kamuoyu ile paylaşıldı. “Güneyden Kuzeye Suyun İzinde” isimli rota Fatih Yenikapı’dan başlayıp,  Arnavutköy’ün Karaburun mahallesinde sonlanmaktadır. Rotanın toplam uzunluğu yaklaşık 85 km  olup, rotada 391 m irtifa kazancı bulunmaktadır. Yenikapı’da bulunan Bisiklet Evinden başlayan rota, Küçükçekmece Menekşe Sahiline kadar Marmara Denizi kıyısından devam etmektedir. Burada rotanın büyük bir kısmı bisiklet yolu üzerinden sağlanmaktadır. 

Güzergah planlanırken trafiğin yoğun ve hızlı aktığı yolların kullanılmasından kaçınıldı. Örneğin Bakırköy – Yeşilköy bağlantısı yapılırken Rauf Orbay Bulvarı (Sahil Yolu) yerine Ataköy semtindeki sahile paralel sokak ve caddeler kullanıldı. Rotanın devamında, Küçükçekmece ilçesi ile pedallar tuzlu sudan tatlı suya doğru çevrilmeye başladı. 

Rota önce Menekşe Deresi’ni daha sonra Küçükçekmece Gölü’nü takip etmektedir. Bu sırada Mimar Sinan eseri olan Küçükçekmece Köprüsü güzergahın bir parçası oldu. Göl kıyısındaki sürüş Halkalı geçişi ile kısa bir araya uğramaktadır. Yarımburgaz ile Küçükçekmece Gölünün sonlandığı  delta bisiklet üzerinden bile görülebilmektedir. 

Rota Yarımburgaz’dan Sazlıdere çayını takip ederek ayrılmaktadır. Çay yanındaki toprak yol üzerinde Yarımburgaz Mağaraları ve bir taş köprü bulunmaktadır. Çay yolu rotayı Sazlıdere Barajı’na getirmekte ve baraj kıyısından devam eden toprak yol ile Şamlar ve Sazlıbosna köylerine ulaşılmaktadır. Bu köylerden sora Çilingir, Dursunköy, Baklalı ve Germe köyleri ile sürüş karadan, tarım arazileri içinden devam etmektedir. 

Durusu Mahallesi ile rota yeniden suya kavuşuyor. Terkos gölünün kıyısından  tatlı bir tırmanış ile pedallar yine tuzlu suya dönmeye başlıyor. Uzun ve geniş bir sahile sahip olan Karaburun Mahallesi’nde rota sonlanmaktadır. Rota üzerinde Eski Edirne Asfaltı gibi trafik akışının bisikletlileri rahatsız ettiği bir kaç kısım bulunmaktadır. Bu kısımlarda bisikletli güvenliğinin arttırılması için çalışmalara başlanmıştır. Bu kısımlar sayıca ve uzunluğu az olduğu için rota günümüzde dahi rahatça yapılabilmektedir. İstanbul’un batısında Güneyden – Kuzeye bir hat oluşturan bu rotaya yeni güzergahlar eklenerek rota Edirne’ye kadar uzayacaktır. Bu amaçla rota planlamalarımız ve sürüşlerimiz devam etmektedir. 

Yenikapı – Karaburun Rotası Bakırköy ve Yeşilköy Sahili

Yenikapı – Karaburun Rotası Menekşe Sahili

Yenikapı – Karaburun Rotası Küçükçekmece Mimar Sinan Köprüsü

Yenikapı – Karaburun Rotası Yarımburgaz Mağaraları ve Sazlıdere Çay Yolu

Yenikapı – Karaburun Rotası Sazlıdere Baraj yolu ve Dursunköy yolu

Yenikapı – Karaburun Rotası Terkos Gölü Kıyısı

Yenikapı – Karaburun Rotası Karaburun Sahili

EuroVelo İstanbul’da bisiklet kültürünün gelişmesine, turizmin çeşitlenmesine, bisikletli ulaşımın gelişmesi, kırsal kalkınmayı desteklemesi gibi birçok amaca hizmet edecek bir projedir. EuroVelo projesinin tamamlanması ile Avrupa’dan birçok bisikletli seyyahın İstanbul’a geleceği gibi birçok İstanbullu’nun da Edirne’ye bisiklet ile gitme tecrübesini yaşayacağını düşünüyoruz.