Eti Sarı Bisiklet Projesi

Aktif Yaşam Derneği Başkan Yardımcısı Şule Serter ile ETİ Sarı Bisiklet projesi üzerine görüştük.

* Sarı bisiklet projesi ile hedeflenen nedir?

ETİ Sarı Bisiklet Projesi ile, 2014 yılından bu yana sağlıklı bir yaşam için hareket etmenin önemi hakkında toplumda farkındalık yaratmayı ve hareket etmenin en eğlenceli unsurlarından biri olan bisikletin kullanımının yaygınlaşmasına katkıda bulunmayı amaçlıyoruz. “Sağlık İçin Hareket, Hareket için Bisiklet” sloganıyla yürüttüğümüz bu projeyle dünyada ve ülkemizde giderek artan bir sorun haline gelen fiziksel hareketsizliğin önüne geçerek, toplumun bisiklet konusunda farkındalığını artırarak, insanları daha hareketli bir yaşama teşvik etmeyi ve daha sağlıklı bir neslin yetişmesine katkıda bulunmayı hedefliyoruz.

* Bu proje, hangi yılda ve kimler öncülüğünde hayat buldu?

ETİ Sarı Bisiklet Projesi, 2014 yılında ETİ ve Aktif Yaşam Derneği ortaklığında hayata geçti. 2014 yılında Eskişehir’de başlayan ve 2015 yılında İstanbul’a taşınan ETİ Sarı Bisiklet Projesi kapsamında, “hareketlilik” kavramını bisiklet aracılığı ile toplumun her kesimine yayabilmek amacıyla bugüne kadar gerçekleştirilen ilkokul eğitimlerinden semt pazarı etkinliklerine, kampüs içi bisikletle ulaşımdan toplu sürüş etkinliklerine, mobil tamir aracı aktivitelerinden geri dönüşüm kampanyasına, bisiklet bakım onarım istasyonlarından trafikte bisiklet farkındalığına kadar çeşitli uygulamalar ile toplumda bisiklet kültürü ve alışkanlığı yaratmaya çalışıyoruz. 

* Bu projede en çok hangi yaş kitlesi katılım sağladı?

ETİ Sarı Bisiklet Projesi başladığı günden bu yana Türkiye ve dünya bisiklet gündemini takip ederek ve her proje yılında etki değerlendirme çalışmaları ve bisiklet ve hareket algısına yönelik Türkiye toplumu temsili araştırmalar yaparak ihtiyacı ve hedef kitlesini yeniden belirledi. Böylece bugüne kadar güncel kalmayı başaran bir sosyal sorumluluk projesi haline geldi. Bu zamana kadar çocuklara, gençlere, kadınlara, yetişkinlere, ETİ çalışanlarına ve mahallelere odaklanan Sarı Bisiklet Projesi’nin ilk yılından beri vazgeçmediği tek etkinliği, ilkokul 2,3 ve 4. sınıf öğrencilerine yönelik verilen güvenli bisiklet sürüş eğitimleri ve hareketli yaşam seminerleri oldu. Bugüne kadar 25 binden fazla ilkokul öğrencisine eğitim verdik.  

* Türkiye’de ilk defa akaryakıt istasyonlarında ücretsiz “bisiklet bakım noktaları” kuruldu. Bununla ilgili geri dönüşler nasıl?

2017 yılında pilot olarak İstanbul Bağdat Caddesi Shell istasyonuna tamir ve bakım ünitemizi yerleştirdik ve bisikletlilerden olumlu geri dönüşler aldık. 2018 yılında bu üniteleri yaygınlaştırmak amacıyla İstanbul Bostancı ve Yeniköy, İzmir’de ise Güzelbahçe Shell istasyonlarına uygulama yaptık. 2019 yılında ise istasyonları yaygınlaştırmaya devam ettik ve İzmir Güzelyalı, İstanbul Ataköy Sahil, Antalya Kırcami ve Fethiye Merkez Camii Shell akaryakıt istasyonlarına uygulama yaptık. 

* Proje kapsamında bisiklet geri dönüşüm kampanyası başlatıldı. Konu hakkındaki görüşlerinizi alabilir miyiz?

2018 yılında bisiklet kullanımını yaygınlaştırmak ve kullanılmayan bisikletlerin geri dönüşümünü sağlamak amacıyla İstanbul’u pilot bölge seçerek “2. El Bisiklet Kampanyası”nı yürüttük. Bu kampanyayı düzenlememizde, 2017 yılında ETİ’nin yaptırdığı Türkiye Fiziksel Aktivite, Bisiklet ve Yürüyüş Pratikleri Araştırması’nın sonuçları etkili oldu. Araştırmaya göre Türkiye’de 2 milyon atıl bisiklet bulunuyor. Bu kadar ciddi sayıdaki bisikletin kullanım dışı olması bizim açımızdan oldukça dikkat çekici oldu. Pek çok evde herhangi bir arızası nedeniyle veya çocukluk yıllarına ait olup da artık kullanılmayan bisikletler atıl durumda bekletiliyor. Biz bu bisikletleri gün ışığına çıkarıp tekrar kullanıma hazır hale getirmek ve yeni sahipleriyle buluşturmak amacıyla bir kampanya düzenlemeye karar verdik. 2017 yılında İstanbul’da toplanan 500’den fazla bisikletin bakım ve onarımla yenilenmesini sağlayarak İstanbul’da bulunan 3 ilkokulda öğrenim gören öğrencilere hediye ettik.

2018 yılında “2. El Bisiklet Kampanyası”nın kapsamını genişlettik ve Eskişehir, İzmir ve Konya olmak üzere 3 ilde “Bisiklet Geri Dönüşüm Kampanyası” başlattık. Bu illerde Sarı Bisiklet Teslim Noktaları belirledik ve bağışçıların bisikletlerini bu noktalara teslim etmeleri için duyurular yaptık ve 260 bisiklet toplayarak İzmir, Eskişehir ve Konya’da ilkokul öğrencilerine hediye ettik. Geçtiğimiz yıl ise kampanya kapsamında İhtiyaç Haritası ile iş birliği yaparak kampanyayı tüm Türkiye’ye yaygınlaştırdık. Geçen yıllarda olduğu gibi 2019 yılında da 3 şehir belirledik; Ankara, Samsun ve Antalya ve bu şehirlerde topladığımız bisikletlerin tamir ve bakımlarını yaparak yeniden kullanılabilir hale getirdik. Sonrasında yine şehirlerde bulunan ilkokullara hediye ettik. 

* Kadınların projeye katılımını nasıl görüyorsunuz?

Proje kapsamında 2015 yılında, Türkiye’de bisiklet kullanan ve kullanmak isteyen tüm kadınları bir araya getirmek ve kadınlar arasında bir dayanışma ve yardımlaşma ortamı sağlayarak kadınlar arasında bisiklet kullanımının yaygınlaşmasına katkı sağlamak amacıyla “Bisikletli Kadın İnisiyatifi”nin kurulmasına öncülük ettik. 2015 yılında Bisikletli Kadın İnisiyatifi ile bilmeyenlere bisiklet eğitimleri, tamir atölyeleri, trafikte bisiklet sürüş etkinlikleri, bisikletli kadın buluşmaları gibi birçok etkinlik ve iletişim çalışması gerçekleştirdik. Yıl boyu yaptığımız ve bisiklet kullanımına dair sorunların ve çözüm önerilerinin geliştirildiği bisikletli kadın buluşmaları sonucunda “Kadınlar İçin Bisiklet Kılavuzu” hazırladık ve yayınladık. Bu kılavuz binlerce kişi tarafından okundu ve paylaşıldı. Yıl boyu düzenlediğimiz ekinlikler ve iletişim çalışmaları sonucunda BKİ Facebook kapalı grubu 5 bin kadın bisikletli üyeye erişti. Bugün faaliyetlerine devam eden BKİ’nin 7 bine yakın üyesi mevcut. 

* Eti sarı bisiklet çalıştayı ile ilgili bilgi alabilir miyiz?

Sarı Bisiklet Çalıştay’ı, bisikletin yaygınlaşması konusunda fırsat ve zorlukları değerlendirmek, paydaşlara düşen rolleri ve atılması gereken adımları belirlemek, geleceğe yönelik eylem planları ve çözüm önerileri geliştirmek amacıyla düzenlendi.  

“Bisiklet, Sağlık, Kent” temalı panelde ve masa tartışmalarında, bisiklet kullanımının yaygınlaşması, güvenli bisiklet yolu altyapısı ve bisiklet parklarının yapılması, bisikletin toplu ulaşım araçları ile entegrasyonu, paylaşımlı bisiklet sistemlerinin çoğalması gibi yapısal çalışmaların yanı sıra algısal olarak da gündelik yaşamda bisiklet kullanımının benimsenmesi yönünde gerekli adımlar tartışıldı.

Çalıştay sonunda bisikletli bir yaşam için “iş birliği” fırsatlarını hayata geçirmeye yönelik çözüm önerileri bir raporda toplanarak paydaşlarla ve kamuoyu ile paylaşıldı.

* Avrupa ile kıyaslarsak Türkiye’de bisiklet kullanımını nasıl görüyorsunuz?

Avrupa’da bisiklet kullanımına baktığımızda karşımıza çıkan ilk örnek, Danimarka’nın başkenti Kopenhag oluyor. Uzun yıllardır toplu ulaşım alt yapısına ve bisiklet yollarına yapılan yatırımlar sayesinde şehirde bisiklet sayısı araba sayısını geride bırakmış durumda. Bu durumda Danimarka’da her 10 kişiden 9’unun bisikleti var. 

2015 yılında yaptığımız “Türkiye Bisiklet Algısı Araştırması”, Türkiye’nin henüz bisikletli bir toplum olmadığını ancak bisikletin daha fazla bireylerin hayatına girmeye başladığını gösterdi. 2000’li yıllarda hanelerdeki bisiklet sahipliği %14 iken bu oran 2014 yılında %30 oranına ulaştı. Fakat ülke olarak Avrupa ülkeleri arasında hala çok gerideyiz. Hane bisiklet sahipliği konusunda OECD ülkeleri arasında sondan üçüncü, Avrupa ülkeleri arasında ise sondan beşinciyiz. Türkiye’de bisiklet sayısı 30.000.000 (BİSED, 2013), buna karşın Türkiye’de bisiklet kullanım oranı %5’i geçmiyor. Avrupa ile kıyaslandığında Türkiye’de bisiklet, bir spor aracı veya ulaşım aracı kimliğiyle yaygın olarak kullanılmıyor. Türkiye’de bisiklet çocuk ve genç işi olarak görülüyor. Kullanıcıların büyük bir kısmını (%67) erkekler oluşturuyor. 

Ancak Türkiye toplumunun bisiklet algısının genel anlamda olumlu olduğunu söylemek mümkün. 

* Son olarak, bisiklet kullanımını arttırmaya yönelik yeni projeleriniz var mıdır?

ETİ Sarı Bisiklet projesi, 2020 yılında da devam edecek. Sürdürülebilir ve alternatif ulaşım konuları, Aktif Yaşam Derneği olarak her zaman gündemimizde olan çalışma alanları arasında. Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu tarafından yürütülen Sivil Toplum Aracı ve Medya Programı – Sivil Toplum Ağlar ve Platformlar Destekleme Programı kapsamında WRI Türkiye (Sürdürülebilir Ulaşım ve Şehirler Derneği) liderliğinde yürütülen 5 ortaklı “Türkiye Sürdürülebilir Kentsel Ulaşım Ağı – Sustainable Urban Transport Network Turkey” projesinde de  Aktif Yaşam Derneği olarak yer alıyoruz.