Eşpedal Derneği’nin Hikayesi

Öncelikle derneğimize gösterdiğiniz ilgi için teşekkür ederiz. Bikepedia gibi Türkiye’de birçok bisikletlinin ve bizlerin ilgiyle takip ettiği bir dergide kendimizi ifade edebiliyor olmamız bizler için de mutluluk verici.

* Eşpedal Derneği’nin kuruluş hikayesi nedir?

Eşpedal, tandem olarak adlandırılan ve iki kişinin birlikte eşgüdümlü şekilde kullanımı için tasarlanan bir bisiklet aracılığı ile görme engelli bireylerin bisiklet sürebilmesi fikrinden ortaya çıkmıştır. Eşpedal sözcüğü  bir bisiklet üstündeki iki kişinin eşit emek ve özveri harcayarak yol almasını ifade eder. Eşpedal, bisikletin herkese eşit halidir. Aynı zamanda bizler için Tandem bisikletin Türkçe karşılığıdır. Derneğimiz engelli bireylerin, açık alanda spor yapma, yaşadığı şehri ve doğayı gezerek tanıma, engelli engelsiz etkileşiminde görülen eksiklik ve engellilikle ilgili sorunlara dikkat çekmek ve bisikleti aracı kılarak çözüm yolları üretmek amacıyla 2015 yılı Kasım ayında İstanbul, Kayseri ve İzmir’de yaşayan girişimci birkaç genç tarafından kuruldu. İstanbul’da bulunan genel merkezimiz genel kurul kararı ile İzmire taşınmış olup  2017 yılından bu yana 6 temsilciliği ile İzmir merkezli olarak aktif faaliyet göstermeye devam etmektedir.

* Derneğin amaçları ve faaliyetlerinden bahseder misiniz. Özellikle “Yeşile çevir” projeniz hakkında bilgi alabilir miyiz? 

Biz Eşpedal olarak engelli ve engelsiz, bisikletli ve bisikletsiz ayrımı yapmadan herkesi eşit biçimde hayata dahil etmeyi, engelli ve engelsiz bireyler arasındaki mesafeyi bisiklet kullanarak aşmayı hedefliyoruz. Temel misyonumuz; engelli ve engelsiz bireylerin bisiklet ile yol arkadaşlığı yapmaları, sürdürülebilir ve temiz bir ulaşım aracı olan bisiklete herkesin erişimini sağlamak ve toplumdaki bireylerin engellilere yönelik ön yargılarını aşmaları için bir model oluşturmak, bu modeli toplumsal ve kurumsal seviyelerde yaygınlaştırmak. Bu amaçlarımıza ulaşmak için haftalık düzenli bisiklet turları, kamplı tur organizasyonları, üye ve gönüllü eğitim faaliyetleri, seminer ve çalıştaylar, medya  tanıtım ve savunuculuk faaliyetleri, paralimpik bisiklet yarışlarına düzenli katılım gibi çeşitli faaliyetler düzenlemekteyiz. Bunun yanında yurtiçi yurt dışı proje duyurularını takip etmekte ve başvurular da yapmaktayız. 

2016’da Sabancı Vakfı Fark Yaratanlar Projesine dahil olduk. 2018 yılında Avrupa Birliği tarafından finanse edilen ve Sivil Toplum Geliştirme Derneği tarafından koordine edilen 2 yıl süreli “Birlikte” projesine dahil olduk.  Proje kapsamında Stratejik planlamalar ve kurumsal kapasite geliştirme amaçlı  çalışmalarımızı daha düzenli olarak yapmaya başladık. Birlikte projesi halen devam ediyor. 2019 yılı sonunda ise Birleşmiş Milletler Kalkınma Fonu(UNDP) ve Küresel Çevre Fonu(GEF) tarafından finanse edilen SGP isimli proje çağrısını değerlendirerek “Yeşile Çevir” isimli bir proje hazırladık. Projemiz  kabul edildi ve geçtiğimiz ay Birleşmiş Milletler Türkiye ulusal koordinatörlüğü ile sözleşme imzaladık.

Yeşile Çevir, kentsel ulaşımda bisiklet kullanımının yaygınlaştırılması amacıyla  engelli vatandaşlarımızın da kullanacağı tipte bisikletlerle çeşitlendirilmiş,  bireylerin nispeten kendi yaşam alanlarına daha yakın erişilebilir noktalara  konumlandırılacak istasyonlarımızdan bisikletlerin bedelsiz olarak temin edileceği aynı zamanda çevreci ulaşım ve karbon ayak izi azaltma yöntemleri gibi konularda bilgilendirici seminer ve faaliyetleri de içeren bir proje. İzmir merkezli yürütülecek proje kapsamında paydaşımız olan Balçova, İzmir Büyük Şehir, Bornova ve Karşıyaka belediyelerinin desteği ile erişilebilir koşullara uygun noktalara  bisiklet istasyonları kuruyoruz. İlk planda her istasyonda ikişer adet tandem bisiklet olacak. İlerleyen aşamalarda bazı istasyonlarımıza ortopedik engellilerin kullanabileceği hand bike(el bisikleti) tipinde bisikletler ekleyerek farklı engel gruplarına da hitap eder hale gelmek amacındayız. 

Bisikletlere bir mobil yazılım üzerinden erişilecek. www.espedal.org sayfamızdan Yeşile çevir katılım formunu dolduran bisikletserverler Eşpedal istasyonlarında bisiklet üzerindeki kare kodu okutarak kilitlerini açıp bisikletleri kullanmanın keyfini çıkarabilecek. Bisikletlerin sadece engellilerle birlikte kullanma zorunluluğu yok. Proje süresi boyunca tüm bisikletler ücretsiz hizmete sunulacak.

* Şu anda kaç ilde etkinsiniz ve ne kadar görme engelliye ulaşıyorsunuz?

İzmir merkezli olarak faaliyet gösteren derneğimizin şu an  Ankara, Bursa, Çanakkale, Denizli, Gaziantep ve Manisa illerinde temsilcilikleri mevcut. Yakın bir zamanda Antalya ve İstanbul’da da temsilciliklerimizi aktif hale getirmeyi düşünüyoruz. 2019 yıl sonu itibariyle 28’i kadın toplam 67 üyemiz ve ülke genelinde 800’e yakın gönüllümüzle derneğimiz Türkiye’de kendi alanında ilk ve en güçlü dernek olma özelliğine sahip. 

* Görme engellilerin gözü olan kişilerle ortak pedal çeviriyorsunuz ve aranızda bir bağ kuruluyor. Bu konudaki düşüncelerinizi alabilir miyiz?

Eşpedal bisiklette, bir yardım eden bir de yardım edilen yok. Bunun daha iyi anlaşılabilmesi için bazı kavramlarımızı açmanın faydalı olacağını düşünüyorum. Bisikletin ön selesinde oturan engelsiz sürücüyü pilot, arka selede oturan sürücüyü ise kopilot olarak adlandırıyoruz. Pilotların dikkat etmesi gereken ilk şey, engelli birini taşıyarak yardım etmekte olduğu fikrinden uzaklaşması olmalı. Pilot ve kopilot sürücü aynı bisiklet üzerinde eşit çaba harcayarak yol alıyor yani yol arkadaşlığı yapıyor. Sürüş boyunca Pilot, co-pilota yolun durumuna göre sürüş bilgileri vermenin yanı sıra içinde bulunulan çevreyi de mümkün olduğunca betimleyerek, co-pilotun doğadaki görsel öğeleri keşfetmesine katkıda bulunur. Co-pilot da görme dışındaki duyularını kullanarak çevresi hakkında edindiği bilgileri pilotla paylaşır ve diğer duyuların kullanımı konusunda farkındalık oluşturmaya katkı sağlar.  

Yol arkadaşlığı engelli ve engelsiz bireylerin birbirlerini tanımasını, etkileşimini ve birlikte sosyalleşme sürecini de ifade eden bir kavram aslında. İnsanların bir arada eşit, erişilebilir, engelsiz yaşam ideallerine sahip olması ve bu idealleri hayatın her alanında pratiğe dönüştürmesi yol arkadaşlığı kavramımızın temel amaçlarından.

Türkiye’de resmi rakamlar tam olarak bilinmese de 8,5 milyon engelli vatandaş bulunuyor. Bunların içinde görme engelli birey sayısı yaklaşık olarak 800 bin kişi civarında. Toplumsal ön yargılar nedeniyle engelli ve engelsiz insanlar birbirlerini yeterince tanımıyor ve yaşam şekilleri hakkında net bilgisi yok. Eşpedalla şehri gezerken  bireyler sadece pedal çevirmiyor birbirlerini de tanıyor ve bu kurulan bağ yani yol arkadaşlığı sayesinde karşılıklı yaşam deneyimleri aktarılarak bilgi eksikliği kaynaklı yanlış algılar ortadan kalkmış oluyor.

* Eşpedal uygulaması görme engellilerde nasıl bir psikolojik etkiye sahip?

Bu soruyu Eşpedalı kullanan iki sürücü yani yine pilot ve kopilot penceresinden bakarak değerlendirelim. Görme engelli bir kopilot açısından bakarsak görme engelliler için dizayn edilmiş farklı spor dalları olmakla birlikte bir çoğu kapalı alanlarda ve görme engelli ile yine görme engellinin karşılıklı yapmış olduğu spor ve etkinlikler şeklinde. Bu aslında bir anlamda toplumun genelinden yalıtım demek. Eşpedal’ın özgün yanı ise bir engellinin bir engelsizle birlikte ve açık alanda bir etkinlik yapıyor olması. Bu sayede isterse şehri sokakları keşfedebilir, isterse bisikletle sinema, tiyatro yemek gibi faaliyetlere giderek sosyal hayata daha fazla katılım sağlayabilir, isterse  diğer sürüş  gruplarının etkinliklerine dahil olabilir veya doğada kamp etkinliklerine  katılabilir ya da  bisiklet yarışlarında kendisini dener. Bunun sade ama güçlü iki anlamı var özgürlük ve mutluluk!

Pilotlar sürücüler için bakıldığında ise Eşpedal normallik gibi sonradan icat edilen bir kavramı sorgulamaları, spor, teknoloji, iletişim ve bağımsız hareket gibi konularda engelliler hakkında var olan ön yargıların birlikte kurulan yol arkadaşlığı ile ortadan kalkması, dünyaya daha geniş bir perspektiften bakmaları gibi bir etki yaratıyor. Eşpedalla tandem bisiklet kullanan öndeki sürücü(pilot) gezi boyunca betimleme yaparak arka selede pedala destek veren arkadaşına çevreyi anlatır. Bu betimleme alışkanlığı pilotun çevresine daha dikkatli bakmasını ve algılarının açılmasını sağlar. Bir anlamda çevreyi daha iyi görür hale geliyorlar diyebiliriz. 

Daha önce standart tek kişilik bisiklet kullanan arkadaşlarımızdan  Eşpedalla  tandem bisiklet kullandıklarında ilginç olumlu tepkiler alıyoruz. Arkanızda destek veren bir çift bacağın daha olduğunu hissetmeniz, tandem bisikletin yapısı itibariyle  daha uzun kadro ve teker arası mesafe nedeniyle daha güvenli ve keyifli sürüş deneyimi, gidilen mesafede iki kişinin ayrı ayrı bisiklet sürmesine göre toplamda daha az enerji harcanıyor olması, standart bisiklete göre daha hızlı olabilmesi, bisiklet üstünde sohbet imkanı bunlardan bazıları.

* Bisiklet sürmek dışında başka faaliyetleriniz de var mı?

Üyelerimizin, örgütün yararına olabilecek çeşitli eğitimlere katılmasını destekliyor ve derneğimizin kalifiye, vizyonu geniş, sivil toplum kuruluşlarını ilgilendiren güncel gelişmelerden haberdar ve değişime açık üyelerden oluşmasının örgütümüzü güçlendireceğini düşünüyoruz. Bu amaçla haberdar olduğumuz çeşitli eğitimlerden, üyelerimizi de haberdar etmeye, davet edildiğimiz eğitimlere mümkün olduğunca derneğimizi temsil edecek üyeler göndererek katılım sağlamaya özen gösteriyoruz. İki yılda bir düzenlediğimiz çalıştaylarla Eşpedal derneğinin  ana misyonları doğrultusunda düzenlenecek stratejik planları tartışıyoruz. Dernek değerlerine uygun bulunan festival ve fuarlara katılıyor, stand açıyoruz. Örgütsel bağlılık faaliyetleri kapsamında yaz kampları, yemekli  etkinlikler ve doğa yürüyüşleri düzenliyoruz. 

* Bisiklet kullanarak sosyal hayata tutunan çok fazla görme engelli vatandaşımız vardır. Bunların içinde en etkileyici olanının hikayesini alabilir miyiz?

Sosyal hayatı var olan bir şeye  dahil olmaktan çok toplumun tüm kesimlerinin birlikte meydana getirdiği bir olgu olarak değerlendiriyoruz.  Eşpedal engelli engelsiz yüzlerce bireyin hayatına büyük yada küçük anlamlı  dokunuşlar yapmaya devam ediyor. Karadeniz’den Gürcistan’a kadar uzanan  bisikletle yurt dışı turu gerçekleştirdik. Tandem bisikletlerle Kazdağlarına ve Erciyes’e tırmandık, Granfondo ve duatlon yarışlarında dereceler elde ettik. Hayatında ilk kez bisiklete binen arkadaşlarımızla sürüş yaptık, çadır kurduk kampta kaldık.  Burada bir görme engelli arkadaşımız için 1500 metreye bisikletle tırmanmak başarı iken bir başkası için hayatında ilk kez çadırda kalmak kendisi için en etkileyici hikaye olabilir. O yüzden ayrım yapamıyoruz.

* Yerel yönetimlerden beklentileriniz nedir?

Öncelikle engellilerin erişilebilirlik sorunlarının  ortadan kaldırılması, kaldırımların ortasına dikilmiş direkler, ağaçlar, açısı fazla ayarlanmış rampalar, eksik veya hatalı kılavuz çizgileri gibi yanlış mimari düzenlemeler erişilebilirliğin önündeki önemli engeller. Diğer yandan toplu ulaşımda duraklar ve otobüs içlerinde sesli anons sistemlerini çalışır hale getirilmesi, metro ve banliyo istayonlarında güvenliğin refakatçi mantığından çok üst seviye erişilebilirlik ve fiziksel/mimari güvenlik imkanları yaratılarak sağlanması her fırsatta dile getirdiğimiz beklentilerimiz. Diğer yandan bir bisiklet derneği olarak bisikletin sadece sahil kıyısında gezi değil gerçek bir ulaşım aracı haline gelmesi için mahalle içlerine kadar yaygınlaşacak paylaşımlı yol ya da bisiklet yolları ile güvenli bisiklet sürüş imkanlarının sağlanması, dezavantajlı bireyleri de kapsayacak şekilde herkes için bisiklet kullanma imkanlarının artırılmasını istiyor ve bu yönde yapılan çalışmalara destek veriyoruz.

* Son olarak görme engelli vatandaşlara mesajlarınızı nedir?

Eşpedal, düzenlediği etkinliklerle yüzlerce görme engelli bireyi bisiklet ile tanıştıran, kampçılık ve doğada yaşam deneyimi kazandıran, engelli bireye ve engelliğe ilişkin bakış açısını değiştiren, Türkiye’nin birçok yerinde tandem bisikletin Türkçe bir isimle “eşpedal” olarak anılmasını sağlayan sosyal ve sportif alanlarda faaliyet gösteren bir dernektir. Biz Türkiye’nin her ilinde bir Eşpedal Temsilciği vizyonuyla sosyal iletişim ve egzersiz yapmak yönünde sıkıntı çeken yüzlerce engelli birey ile herhangi bir engeli bulunmayan bireylerin farklı yaşam şekillerini deneyimlemeleri için fırsatlar yaratmaya  engelli ve engelsiz bireyler arasında köprüler oluşturmaya devam ediyoruz. 

Bisikletin mutlulukla doğrudan bir ilgisi var. Biz engelli engelsiz herkesin bisiklet üstünde sokağın ve doğanın  seslerini, kokusunu, rüzgarı, özgürlüğü tatması için çalışıyoruz. Sloganımız herkes için bisiklet! Gelin birlikte pedallayalım.

İletişim adreslerimiz:

www.espedal.org

www.facebook.com/eşpedalderneği

www.instagram.com/espedaldernegi

Merkez ofis: Aliçetinkaya bulvarı, Mimar sinan Mahallesi No: 68 D:2 Konak/İzmir

Teşekkür ederim.

Eşpedal Derneği Yönetim kurulu adına

Fatih Söylemez.