Nedir Critical Mass? Niçin yapılır?

Critical Mass bir eylemdir. Asıl amaç insanların sokaklarda bisiklet sürmesinin daha güvenli hale gelmesini sağlamaktır. Yollarda önceliği motorlu araçlardan almaktır. Yolların yalnızca motorlu taşıtlara ait olmadığını göstermektir. Sokakta güvenli bir şekilde bisiklet sürmek isteyen ama süremeyen insanların sayılarını öne çıkartmaktır. Devlete, bisiklet sürmek isteyen insanların da güvenliğini sağlayacak şekilde yol yapmaları ve yalnızca motorlu araçların öne çıkarılmaması için seslenmektir.

Nasıl ortaya çıkmıştır?

70’li yılların başında İsveç Stokholm’de yüzlerce bisikletçinin katılımı ile Critical Mass’e benzeyen bir bisiklet sürüşü yapılmıştır ama ilk gerçek Critical Mass, 25 Eylül 1992’de saat 18:00’da San Francisco’da başlamıştır. O zamanlar bu ilk eylem Comute Clot olarak adlandırılmıştı ta ki Return of the Scorcher adlı belgeselde pedicap (pedallı araç) tasarımcısı George Bliss’in Çin’deki bisikletçilerin ışıksız kavşakta karşıya geçmek için mecburen beklerken bir süre sonra yeni gelenlerle birlikte yeterli çoğunluğa ulaşınca kavşaktan geçmelerini anlatırken, nükleer reaksiyonun sürmesi için gerekli minimum madde miktarı anlamına gelen Critical Mass (Kritik Kütle) terimini kullanması üzerine etkinlik ikincisinden itibaren Critical Mass adını almıştır. Bu şekilde başlayan etkinlik 2003 yılının sonunda da artık dünyada 300’den fazla şehirde gerçekleşmeye başlamıştır.

Critical Mass’e  “organize tesadüf” de denir. Çünkü herhangi bir liderliği ve üyeliği yoktur. Rotalar genellikle en öndeki kişi tarafından belirlenmiş olur. Bu olayın gerçekleşmesi için tek gereken şey kalabalığın bir yolu tıkayacak kadar yoğun olmasıdır. Critical mass sürüşlerinin sayıları değişir. Örneğin birçok küçük şehirde 20’den az kişi ile yapılırken, aynı zamanda tam tersi olan, Budapeşte’de yılda 2 kez olmak üzere 22 Nisan ve 22 Eylülde yapılan Critical Mass’de “Budapeşte Stili” on binlerce sürücüyü bir araya getirir. 22 Nisan 2008’de katılımcı sayısı yaklaşık olarak 80.000’e ulaşmıştır.

Critical Mass’de aslında herhangi bir rota olmadığından dolayı grubun düzenini korumak için “corking” adında bir taktik geliştirilmiştir. Bu taktikte küçük bir grup yan yolları kapatarak kalabalığın ortadan, kırmızı ışıklara takılmadan rahat geçmesini sağlar.

San Francisco’da Critical Manners adı verilen ve Critical Mass’e bir cevap olarak başka bir etkinlik daha orataya çıkmıştır. Critical Manners sürüşleri her ayın 2. cumasında yapılır ve sürücüler kırmızı ışıkta durma, sinyal verme gibi trafik kurallarına uyarak hareket ederler. Tucson, Arizona’da her salı yapılan benzer bir uygulamaya da Critical Mass’e alternatif gözüyle bakılır. Bu haftalık sürüşte sürücülerin protestoyu daha barışçıl bir şekilde yapmaları desteklenir.

Yaklaşık on yıldır büyük özverilerle yapılan Critical Mass, İzmir’de her ayın son cuması yapılmaktadır. Konak’tan akşam 19:30’da toplanmaya başlayan bisikletlilerin saat 20:00’de saat kulesinin etrafında birkaç tur dönmesiyle başlayan eylem tüm sürüş boyunca “Arabadan in bisiklete bin”, “Araba kölelik bisiklet özgürlük” sloganları ile coşkuyla gerçekleştikten sonra, Gündoğdu meydanında trafiği durdurup sloganlar ve alkışlar eşliğinde bisikletleri havaya kaldırarak yine coşkulu bir şekilde son bulmaktadır. Bu şekilde araç sürücülerine yolların yalnız arabalara ait olmadığı kalabalık bir bisiklet grubunun trafikteki varlığı ile gösterilirken, güzergah üzerindeki vatandaşların da hem bisiklete ilgisi çekilmiş olmakta hem de bisikletin trafikte varlığına dikkat çekilmektedir.

İzmir’deki Critical Mass etkinliği her ay düzenli olarak Facebook’ta https://www.facebook.com/groups/cmizmir/ adresinde duyurulmaktadır. Bu facebook sayfasında önerilerinizi, düşüncelerinizi, fikirlerinizi yazabileceğiniz gibi sorularınız varsa onları da yazıp diğer insanlarla tartışıp paylaşabilirsiniz. Ayrıca her etkinlik sonrası yayınlanan fotoğraf ve videolara da bakabilirsiniz.

Yazımızın başında belirttiğimiz gibi, her ne kadar eylemi başlatmada ilk ateşleyici bir arkadaş olsa da sürüşün lideri yoktur, öncüsü, artçısı, yancısı yoktur. İsteyen yan trafiği kapamak için cork görevi yapabilir. Kask, kıyafet, yaş, cinsiyet kuralı yoktur. Bisikletini alan veya kiralayan hatta bisiklet olmadan kaykay veya patenle de katılım yapılabilir. Her ne kadar bisiklet gruplarının düzenli sürüşleri de Critical Mass gibi bisikletlilerin trafikte görünür olmasını sağlasa da Critical Mass özgür bir ortamdır bir sokak eylemidir. Tüm yol kapatılır sloganlar atılır ve daha çarpıcıdır. Tüm İzmir’li bisikletlileri her ayın son cuması 19:00’da Konak meydanına “trafikte biz de varız”, “trafik biziz” demeye ve bu coşkuya ortak olmaya çağırıyoruz.

Kaynaklar:

Critical Mass İzmir : https://www.facebook.com/groups/cmizmir/